Poziomy dojrzałości idei

Poziom gotowości technologicznej

NASA w 1989 roku oficjalnie opublikowała model dojrzałości technologicznej. Przez lata rozwijany dziś stał się standardem w analizie i finansowaniu projektów badawczo-rozwojowych. Jest na przykład stosowany w DARPA, w Europejskiej Agencji Kosmicznej ESA, w polskim NCBiR dla definiowania celów projektów i oceny ich realizacji i wielu innych instytucjach. Powstało wiele wariacji na temat TRL. Jednak oryginalna koncepcja składała się z następujących poziomów:

Artykuł jest fragmentem książki Bardziej niż Agile będącej w trakcie druku: https://onepress.pl/ksiazki/bardziej-niz-agile-marcin-zmigrodzki,baragi.htm#format/d

1. Zaobserwowano podstawowe założenia i zależności – przeprowadzono studia nad założeniami teoretycznymi technologii i przytoczono argumenty potwierdzające, że założenia technologiczne są poprawne..
2. Sformułowano koncepcję techniczną i ewentualnie sposobu wdrożenia rozwiązania – zaproponowano ideę działania technologii, ale nie ma jeszcze żadnych praktycznych dowodów na nią.
3. Stworzono Proof of Concept, który potwierdził eksperymentalnie wykonalność głównych funkcji rozwiązania – rozpoczęły się badania wykonalności rozwiązania, spłynęły pierwsze wyniki z eksperymentów i są pozytywne. Powstało pierwsze potwierdzenie koncepcji.
4. Zwalidowano komponenty rozwiązania w laboratorium – pierwsze fragmenty rozwiązania zbudowano i połączono w całość w laboratorium. Testy potwierdzają wykonalność koncepcji.
5. Zwalidowano komponenty rozwiązania w odpowiednich warunkach środowiskowych – komponenty przetestowano w warunkach odpowiadających tym, w których będzie funkcjonowało rozwiązanie. Wstępnie przetestowano również integrację rozwiązania z otaczającymi je systemami.
6. Zademonstrowano technologię w odpowiednich warunkach środowiskowych – stworzono niemal skończone rozwiązanie i potwierdzono, że będzie działać jako całość w rzeczywistych warunkach. Dopuszcza się jest niewielkie modyfikacje w odpowiedzi na wyniki badań.
7. Zademonstrowano prototyp całego rozwiązania w środowisku produkcyjnym – stworzono ostateczny prototyp oferujący tą samą funkcjonalność, co produkcyjne rozwiązanie i został on przetestowany w rzeczywistych warunkach.
8. Rozwiązanie kompletne i po testach na Ziemi lub w kosmosie – produkcyjne rozwiązanie jest po dogłębnych testach i nie wymaga dalszego rozwoju ani modyfikacji. Zademonstrowano jego produkcyjne funkcjonowanie i potwierdzono brak istotnych problemów.
9. Rozwiązanie działające produkcyjnie zweryfikowane w rzeczywistych misjach – finalne rozwiązanie przeszło pierwsze misje i zademonstrowało swoją wartość. Dostrzeżono co najwyżej drobne problemy możliwe do usunięcia. Jakiekolwiek udoskonalenia w tym momencie będą traktowane jako powrót do poziomu 1.

Model dojrzałości technologicznej jest narzędziem przydatnym przy zarządzaniu portfelem projektów eksploracyjnych w metodyce zakładające tzw. gate check, czyli bramki, przez które okresowo projekt musi przejść, aby uzyskać dalsze finansowanie. Więcej o tym przeczytasz w kolejnych rozdziałach.

Cele stawiane projektom odzwierciedlają pożądane poziomy dojrzałości. Przykładowo może to być zademonstrowanie Proof of Concept nowego napędu, czyli poziom 3, po którym zlecający podejmie decyzję, czy inwestować dalej w poziom 4, czyli przetestowanie całego rozwiązania w laboratorium, czy nie warto.

Wraz ze wspinaniem się rozwiązania na kolejne poziomy może zmieniać się sposób zarządzania i zespoły. Przykładowo poziomy od 1 do 3 mogą realizować naukowcy w ramach sponsorowanych badań, poziomy 4 do 6 komercyjne laboratoria i startupy, a do wykonania poziomu 7 do 9 wymagana jest już duża inwestycja i zaplecze technologiczne wielkich organizacji.

Analogiczne modele pojawiły się między innymi w obszarze projektów dotyczących zdrowia w USA, projektach wojskowych również USA, czy wspomniana wcześniej ESA. Wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z odkrywaniem nieznanego, przydaje się podzielenie twórczej drogi na etapy. Można też pokusić się o stworzenie modelu dojrzałości projektów eksploracyjnych w biznesie.

 

Dojrzałość przemysłowa

Na potrzeby przetargów organizowanych przez między innymi Departament Obrony USA,  Government Accountability Office (odpowiednik polskiego NIK) opracowało model dojrzałości przemysłowej (Manufacturing readiness level). Zakłada on istnieje kilku poziomów:

1. Podstawowe założenia wytwarzania zdefiniowane – badania podstawowe rozwijają założenia naukowe wspierające potencjalne wytwarzanie, trwają badania.
2. Koncepcja wytwarzania opisana – opisano potencjalny sposób wytwarzania, zidentyfikowano materiały i procesy produkcyjne, powstają studia wykonalności.
3. Proof of concept zweryfikowany – przeprowadzono eksperymenty laboratoryjne, aby zweryfikować założenia koncepcji, wytworzono eksperymentalne narzędzia, materiały, procedury, wymagana jest weryfikacja dostępności materiałów i narzędzi.
4. Zademonstrowano zdolność do produkcji technologii w laboratorium – zidentyfikowano konieczne inwestycje, zrealizowano procesy wytwórcze w warunkach laboratoryjnych, zidentyfikowano ryzyka produkcyjne, zmierzono wskaźniki związane z produktywnością, zidentyfikowano również wymagane narzędzia, maszyny, infrastrukturę i umiejętności.
5. Potwierdzono zdolność do produkcji prototypowych komponentów technologii w rzeczywistym środowisku produkcyjnym – zdefiniowano procesy produkcyjne, potrzebne technologie, zademonstrowano prototypowe materiały, narzędzia, przetestowano wyposażenie i umiejętności operatorów. Rozpoczęto przygotowania do finalnej produkcji, przeanalizowano koszty produkcji i mapę strumienia wartości.
6. Potwierdzono zdolność do produkcji prototypu całej technologii w rzeczywistym środowisku – wyspecyfikowano procesy produkcyjne, zaprojektowano wstępną wersję projektu technologicznego komponentów, zaplanowano pilotażową produkcję, wszystkie procesy produkcyjne zadziałały w środowisku produkcyjnym. Potwierdzono gotowość materiałów, narzędzi, procesów wytwórczych, infrastruktury i kompetencji ludzi do finalnej produkcji. Stworzono szczegółowy plan kosztów produkcji, ustalono również, które komponenty wymagają długiego okresu oczekiwania na dostawę.
7. Zademonstrowano zdolność do produkcji technologii w środowisku rzeczywistym – przygotowano szczegółowy projekt,  wyspecyfikowano i zatwierdzono szczegółowe wymagania materiałowe, pokazano produkcję w technologii w rzeczywistych warunkach. Zaktualizowano estymacje kosztowe. Przeanalizowano dostępność dostawców, a dla części, na które trzeba długo czekać przygotowano plany zakupowe. Rozpoczęto produkcję narzędzi.
8. Uruchomiono pilotażową produkcję, gotowość do produkcji na małą skalę – szczegółowa dokumentacja zatwierdzona i gotowa do użycia przy produkcji na małą skalę. Wszystkie materiały dostępne lub dostarczane zgodnie z harmonogramem. Procesy wytwórcze uruchomiono, nie ma istotnych ryzyk dla produkcji. Model kosztowy zwalidowany.
9. Zademonstrowano produkcję na małą skalę, gotowość do produkcji wielkoskalowej – główne funkcje technologii przetestowane i zwalidowane po produkcji, materiały dostępne do produkcji, procesy produkcyjne zapewniają poziom trzech sigma w produkcji na małej skali. Poziom kosztów zgodny z założeniami.
10. Produkcja na dużą skalę rozpoczęta – mała liczba zmian w procesach wytwórczych, technologia spełnia wszelkie wymagania, powtarzalność procesów jest na poziomie sześciu sigma, koszt produkcji są zgodne z założeniami. Uruchomiono praktyki ciągłego doskonalenia na procesach produkcyjnych.

W projektach eksploracyjnych, w których przedmiotem jest wytworzenie prototypów urządzeń oraz ich przygotowanie do produkcji powyższy model może pomóc precyzyjnie formułować cele dla kolejnych iteracji. Wyobrażam sobie, że projekt w pierwszy kroku może dostać finansowanie na przejście z poziomu 1 do 3, a potem w razie pozytywnych rezultatów z poziomu 3 do 7 i tak dalej.

 

Dojrzałość projektu biznesowego

Serwis Crunchbase gromadzący dane o setkach tysięcy startupów z całego świata oferuje podział firm ze względu na rundę finansowania. I tak, mamy rundę: preseed, seed, kolejne serie finansowania, aż po wejście na giełdę (IPO). To, czy startup jest na etapie preseed, czy rundy B dużo mówi nam o dojrzałości modelu biznesowego.

Typowe etapy w cyklu życia startupu można podsumować w ten sposób:

1. Dopasowanie rozwiązania do problemu.
2. Rozwiązanie o minimalnej satysfakcji (MVP).
3. Dopasowanie produktu do potrzeb rynkowych.
4. Skalowanie.
5. Dojrzałość.

Jednak warto zauważyć, że eksplorowanie raczej zachodzi na wczesnym etapie istnienia produktu, czyli gdy testuje się rozwiązanie, odkrywa, jakie cechy powinno mieć MVP i identyfikuje rynek na dane rozwiązanie.

Na potrzeby eksperymentów w Labspace wypracowaliśmy model hipotez, który opisywałem w poprzednim rozdziale. Bazując na nim można by przyjąć model dojrzałości pomysłu na produkt taką, jak poniżej:

1. H0 spełnione (pozyskanie) – na rynku jest dostatecznie duża liczba klientów, którzy są zainteresowani danym produktem. Aktywnie go poszukują lub jeżeli nie, to przynajmniej poinformowani o jego istnieniu potwierdziliby zainteresowanie.
2. H1 spełnione (leady) – klienci są dostatecznie zmotywowani do znalezienia produktu, że rejestrują się i zostawiają swoje dane. Zgłaszają chęć kontaktu z dostawcą celem rozmowy o produkcie.
3. H2 spełnione (retencja) – klienci powracają do produktu i chcą dalej z niego korzystać, albo dowiedzieć się więcej w ciągu obserwowanego okresu.
4. H4 spełnione (transakcje) – klienci są skłonni zapłacić nawet niewielką kwotę za skorzystanie z produktu, co jest potwierdzone pierwszymi transakcjami.
5. H3 spełnione – klienci są zadowoleni z korzystania z produktu, potwierdzają, że daje im wartość i polecają go na rynku. Jeżeli istnieje konkurencja, to wskazują wyższość danego produktu nad rywalami.

W ten sposób każdy kolejny poziom stawał się bramką, przy której decydowaliśmy, czy pomysł przechodzi dalej, czy go zabijamy.