Powszechnie rozróżnia się podejście kaskadowe (waterfall) i zwinne (agile) do prowadzenia projektów. Jednak kandydaci do PMP® i w ogóle czytelnicy PMBOK® Guide 6 napotkają dużo szerszy wachlarz tzw. cyklów życia projektów. Bowiem można w nim napotkać (celowo zostawiłem nazwy angielskie): predictive, iterative, incremental, adaptive i hybrid life cycle. Poniżej scharakteryzowałem jest, aby lepiej można było pojąć, o co chodzi autorom tej zacnej książki.
Na początek warto wyjaśnić, czym jest cykl życia projektu. To po prostu zbiór następujących po sobie etapów projektu, np. planowanie – specyfikacja – produkcja – testy – wdrożenie, albo planowanie – sprint 1 – sprint 2 – sprint 3 – sprint 4 – szkolenia.
Predictive (waterfall) – po polsku kaskadowe
Project charter tworzony jest raz na etapie inicjacji i później zastępowany jest przez plan projektu na etapie planowania. Czynności związane z inicjacją mogą pojawić się w trakcie projektu, gdy na przykład sponsor zechce dać autoryzację na realizację kolejnego etapu prac.
To podejście do realizacji projektów zakłada zaplanowanie całości przedsięwzięcia na jego początku. Na ogół wymagania klienta zbiera się raz i na tej podstawie planuje zakres projektu, a potem całą resztę.
Dzięki szczegółowemu planowaniu staramy się redukować błędy estymacji w planie projektu, jak np. jakość, czas, koszt, ryzyka itd.
Następnie w trakcie realizacji projektu staramy się ograniczać niepotrzebne zmiany, szczególnie zmiany zakresu należy uważnie wprowadzać. Z tym podejście do realizacji projektu wiąże się termin zarządzania przez odchylenia.
Co ciekawe zdecydowana większość PMBOK® Guide jest dedykowana temu podejściu. Nacisk na pozostałe cykle życia zaczął się pojawiać dopiera od poprzedniej edycji, czyli od 2013 roku.
Przykłady: większość projektów budowlanych podąża tą ścieżką, wystarczy wyjrzeć przez okno i spojrzeć na jakiś dom.
Iterative – iteracyjne
Produkt finalny z góry znamy, natomiast mogą nam się zmieniać wyceny kosztu i czasu trwania zadań. Czyli w momencie, gdy zaczynamy grzebać w szczegółach, możemy dostosowywać nasze wyceny. Projekt dostarczany jest właśnie w iteracjach, co krok dowożąc kolejną partię funkcjonalności. Klient co iterację dostaje kolejne funkcje, aż do uzyskania całego rozwiązania.
Według PMBOK® Guide podejście iteracyjne jest pomiędzy kaskadowym a przyrostowym, jeżeli chodzi o elastyczność zakresu. W trakcie projektu wyznaczamy sobie punkty, w których możemy dokonywać przeplanowywania i przeszacowania zmian, ale dotyczy to przede wszystkim technicznego sposobu ich wykonania, nie zaś tego, co jest do zrobienia.
Przykłady: tworzenie systemu informatycznego o zadanej z góry i przeanalizowanej szczegółowo funkcjonalności, jednocześnie dostarczanie go do użytkowników moduł po module.
Przy okazji warto powiedzieć, jak rozumiana jest tutaj iteracja. Otóż iteracja to etap projektu o stałym czasie trwania, zwykle liczonym w tygodniach, w trakcie którego wykonujemy stały zestaw kroków. Przykładowo w Scrum iteracja trwa od 1 do 4 tygodni i w każdej z nich mamy planowanie, codzienne spotkania, odbiór prac oraz retrospektywę.
Incremental – przyrostowe
W tym podejściu projekt również jest realizowany za pomocą serii iteracji. Wg PMBOK® Guide różnica względem iteracyjnego polega na tym, że mamy z góry narzucony termin, a nie zakres. Wszystkie wymagania ustalamy nie na początku, ale w określonych momentach, na ogół przed kolejną iteracją, mamy możliwość wprowadzania zmian do zakresu i rzecz jasna do wycen czasu, kosztu, ryzyk, jakości. I tu pojawia się pojęcie backlogu, czyli w uproszczeniu listy wymagań, która w przeciwieństwie do WBS nie jest tak ustrukturalizowana.
Funkcje można uznać za skończone dopiero w momencie ostatniej iteracji. Innymi słowy w trakcie projektu budujemy wiele funkcji naraz, w kolejnych iteracjach są one coraz kompletniej wykonane, jednak dopiero na koniec klient dostaje wszystko.
Przykład: system informatyczny o zadanej z góry funkcjonalności, którego prototypy klient może i musi regularnie przeglądać, aby potwierdzić, że rozwój idzie w dobrym kierunku.
Adaptive – zwinne
Project charter może być tutaj utworzony przed projektem, jednak w jego trakcie regularnie zespół wraca do niego i modyfikuje jego założenia. To oznacza, że aspekty inicjacji mogą pojawiać się przez cały czas trwania projektu.
Szczegółowy zakres jest planowany przed każdą iteracją. Na początku znany jest tylko ogólny zakres i wizja produktu. Oznacza to, że wymagania są doprecyzowywane na bieżąco w toku bliskiej współpracy klienta i dostawcy.
Analiza kosztów, czasu, ryzyk i jakości następuje w momencie, gdy klient pojawi się z nowym wymaganiem, na bieżąco.
PMBOK® Guide zakłada, że zmiany w podejściu zwinnym są nanoszone w czasie rzeczywistym, na bieżąco. To by oznaczało, że podejście Scrum, w którym zmiany są uwzględniane na początku każdego sprintu nie jest zwinne, według tej definicji, tylko przyrostowe. Samo zobaczcie załącznik X.3, strona 665. Niestety agile i adaptive są raz używane zamiennie w PMBOK® Guide (domyślnie synonimy) a raz uzupełniająco z intencją oznaczenia nieco innych zakresów pojęciowych. To nie ułatwia przygotowania się do egzaminu, ale cóż, niektórzy zdali go parę lat temu :D.
Przykład: startup rozwijający własny produkt, w którym role klienta, analityka i wykonawcy są pełnione przez każdego z osobna i wszystkich razem. Innym przykładem może być wdrażanie drobnych optymalizacji na linii produkcyjnej, gdzie ludzie zaangażowani w produkcję wymyślają, co można by jeszcze poprawić, natychmiast to wprowadzają i w końcu obserwują wpływ nowych zmian na efekty, aby wymyślić kolejne idee do poprawy. Ten model bywa nazywany PDCA. Jeszcze innym przykładem może tu być podejście Kanban do realizacji zadań w projekcie, gdzie na bieżąco na wspólnej tablicy pojawiają się zadania i na bieżąco członkowie zespołu biorą je do realizacji według priorytetów klienta.
Hybrid – mieszane
Najkrócej ujmując, to podejscie mieszane. W różnych proporcjach czerpiące z pozostałych podejść do realizacji projektów, w szczególności kaskadowego i adaptacyjnego. Mieszanka występuje na poziomie zakresu projektu. To, co wiemy na pewno realizowane jest w trybie kaskadowym z planem bazowym, a to, czego nie wiemy adaptacyjnie. Wniosek w takim projekcie możemy mieć zarówno WBS jak i backlog. Możemy mieć iteracje trwające równolegle z tradycyjnymi fazami.
Przykład: w ramach kaskadowego projektu uruchomienia produkcji w nowej lokalizacji, mamy podprojekt zwinny dotyczący wdrożenia systemu informatycznego zarządzania pracą ludzi. Albo w ramach kaskadowego projektu wypuszczenia nowego produktu na rynek, w którym występują działania prawne, marketingowe, szkoleniowe, handlowe, mamy podprojekty zwinne związane z wytworzenie koncepcji tego produktu, wytestowania kolejnych prototypów, czy stworzenia mobilnej aplikacji wspierającej sprzedaż.
Pamiętajmy, że powyższe rozumienie terminów jest narzucone przez autorów PMBOK® Guide i dla mnie samego w paru punktach jest ono dość nieprecyzyjne.
PMBOK, PMP, PMI-ACP, CAPM, PMI-RMP, PMI-SP, PgMP, PfMP, PBA are registered marks of the Project Management Institute, Inc.
